Vorige keer hadden we het erover dat regels niet zaligmakend zijn. Eigenlijk zou er bij ieder advies dat ik op dit blog geef een disclosure moeten staan: Regels maken meer kapot dan je lief is. Of: Geniet, maar regel met mate.
Tobias Wolff noemde in het interview dat ik met hem had, dat hij in zijn lessen Creative Writing aan Stanford University geen regels onderwijst. ‘Studenten hoeven niet te schrijven zoals ik, en ook niet zoals Hemingway,’ zei hij. Ik vroeg hem wat voor hem als schrijver en als docent wel belangrijk is, en uiteindelijk kwam hij tot de uitspraak: ‘Schrijven is niet gewoon iets technisch, het is ook het ontwikkelen van karakter.’ Waarbij het niet doelde op het karakter in de zin van personage, maar het karakter van de schrijver zelf. Dat is iets om aan te werken.
Het is altijd makkelijk om het met een autoriteit eens te zijn. En ik ben het dan ook met hem eens. Maar niet omdat hij Tobias Wolff is, maar omdat ik er echt in geloof.
Als kind worden we gevormd en beperkt door onze omgeving, en voor een kind is het niet gek om de omgeving verantwoordelijk te houden. Als kind kon ik me wel eens slachtoffer voelen – als Calimero: ‘Zij zijn groot en ik ben klein, en dat is niet eerlijk, o nee.’ Maar nu ik de veertig gepasseerd ben, ben ik zelf verantwoordelijk. Nu zijn anderen jong en klein, en doe ik soms dingen die niet eerlijk zijn. O ja!
Ik betrap me wel eens op een minder prettige kant. Het gaat er niet om dat ik mezelf daarom kwalificeer als ‘slecht’ (want wat schieten we met die kwalificatie op) maar wel dat ik me er bewust van ben dat ik die kant heb. Het helpt me om iets neutraler naar mezelf te kijken. En dat helpt weer om mijn personages van meerdere kanten te zien.
Misschien moet ik meer oefenen met mezelf betrappen. En tegelijkertijd oppassen voor een valkuil: koketteren met zelfinzicht. Ik ga daar graag in een volgende post op verder!
(NB De uitspraken van Wolff die ik hierboven citeer, staan in het interview dat in het oktober-novembernummer van SchrijvenMagazine wordt gepubliceerd. Elders op dit blog vind je een bespreking van Wolffs verhaal ‘Hiernaast‘)
En jij?
Kun je iets met Wolffs uitspraak dat een schrijver zijn karakter moet ontwikkelen (in de zin van: inzicht krijgen in zijn of haar eigen karakter en iets met dat inzicht doen)? Levert je dat voor je verhalen iets op? Of vind je het misschien een te vage uitspraak waar je in praktisch opzicht voor je verhalen weinig mee kan?
14 reacties op “Schrijven is niet gewoon iets technisch, het is ook het ontwikkelen van karakter”
Ja, ik ben het er wel mee eens, maar het is ook een beetje een open deur.
Ik ben het er in zoverre mee eens dat leren schrijven een vorm van zelfontwikkeling is, zoals dat met tekenen (en andere kunsten) ook zo is. Mijn tekenleraar heeft de me technieken geleerd, maar hij legde veel nadruk op het ontwikkelen van een eigen handschrift. Je kunt aan alle tekentechnieken voldoen en tóch een eigen handschrift ontwikkelen. Ik ziet dat met schrijven niet anders. Maar om dat onder de knie te krijgen zul je eerst de regeltjes, de technieken, moeten leren en moeten inzien wat ze met een verhaal doen. Daarna kun je, als je een bepaald effect wilt, beredeneerd een regel naast je neerleggen of de regel gaan buigen (en daar is lef voor nodig).
Het is in zoverre een open deur dat tegenwoordig alles wat je leert vooral zelfontwikkeling is, ontwikkeling van je karakter. En levenservaring meebrengen is voor round characters belangrijker dan schrijfervaring/les.
“Tegenwoordig is alles wat je leert vooral ontwikkeling van karakter.” Ik kan daar wel in meegaan, geloof ik, S. Al moet ik het nog even laten bezinken. Misschien heeft dat bezinken te maken met het woordje ‘alles’. Afijn, kleinigheid. In ieder geval bedankt voor het delen van je inzicht.
goede karakters (personages) schrijven hangt volgens mij samen met het vermogen tot inleven. het vermogen tot inleven (zonder oordelen) hangt weer samen met je eigen karakter-ontwikkeling. Dus ja, ik denk dat de karakterontwikkeling van de schrijver zelf van zeer groot belang is. hoe meer zelfkennis hoe meer kwaliteit je personages krijgen. het is dus een meer indirect verband, denk ik.
Mee eens, relirel. Inleven, daar gaat het volgens mij om.
De meeste korte verhalen zijn te kort voor de karakter-ontwikkeling of de karakter-schets van de personages. De verhalen kunnen het niet van inleven hebben. Ik heb veel korte verhalen gelezen die door het inleven te forceren in moesten boeten op het vertellen van een verhaal: Dijk van een personage, maar geen verhaal.
Bovendien is het de lezer die zich moet kunnen inleven (als überhaupt), niet de schrijver. Wat zou impliceren dat lezen het ontwikkelen van karakter is en niet het schrijven. En dat mensen met een onvermogen tot inleven geen karakter hebben – dat laatste is niet waar.
Hmm, S, hier kan ik me toch niets bij voorstellen hoor. Alleen al het afgelopen jaar zijn er zulke mooie bundels verschenen van schrijvers die zich weten in te leven in hun personages: Judith Hermann, Robin Black, Thijs de Boer (en dan beperk ik me tot 3, met excuses aan al die collega’s die ik hier ook had kunnen noemen). Ik zou zeggen: ga ze lezen 🙂 en zie wat voor schitterende verhalen er mogelijk zijn als de schrijver zich inleeft. (Meer info over deze en andere schrijvers op http://www.ShortStory.nu)
S,
ik denk dat je nu twee dingen door elkaar haalt: karakterontwikkeling (inhoudelijk) en (technisch) goed schrijverschap. Ton heeft hier volgens mij aangetoond aan de hand van Tobias Wolff dat een rake typering van een personage of scene heel goed kan in een paar woorden; inlevingsvermogen is iets heel anders, maar ook die eigenschap hebben de betere schrijvers, anders zouden we hun verhalen alleen maar technisch kunnen waarderen en zouden ze ons nauwelijks raken…
peTer
Ik kan niet bepaald zeggen dat ik me in kon leven in de personages van Wolff: Ik heb totaal geen beeld van de personages gekregen (het verhaal vond ik ook aan de magere kant), laat staan dat ik een aanknopingspunt voor het inleven heb kunnen vinden. Zelfs een aanzet voor begrip voor de personages of inzicht in hun motivatie ontbreken, er wordt vaag wat naar gehint en daar moet je het dan mee doen.
Hoe kun je weten of een schrijver zich in kan leven in zijn personage? Dat zul je altijd alleen maar door de empathische bril van de lezer kunnen zien. De schrijver goochelt iets voor, de lezer gelooft het.
Aangezien het mij aan empathisch vermogen ontbreekt, koop ik nooit een boek dat het van “inleven in de personages” moet hebben: dat kan ik niet.
Even off the record: Inderdaad Miriam, een zeer interessant blog! Aanbevolen voor wie hier nog verder langs komt surfen.
Helemaal mee eens. De beste schrijvers zijn degenen die tot op de bodem van hun karakter graven, voorbij alle makkelijke antwoorden en slachtoffergevoelens. Alle lagen afgepeld, alle schaamte voorbij. Overigens wil dat natuurlijk niet zeggen dat hun werk daarmee autobiografisch is.
Rigoureus zelfonderzoek als vereiste voor goede literatuur: dat is precies wat ik ook steeds betoog op mijn blog. Ben benieuwd naar je vervolgpost!
Wow, interessant blog heb je, Miriam. Een aanrader! Wie net als ik nieuwsgierig is, klik op de naam van Miram hierboven en er opent zich een wereld…
Wauw, wat een compliment!
Ik doe mijn best, zei zij bescheiden. Ik heb nog genoeg te leren. Bijvoorbeeld niet alleen schrijven over andere schrijvers die zichzelf op het hakblok leggen, maar ook eens mezelf onder handen nemen.
Beste Ton,
Als hij daarmee bedoelt dat de ontwikkeling van je karakter betekent dat je meer en meer een eigen stijl gaat hanteren, ben ik het inderdaad met hem eens. Inzicht in je eigen karakter geeft anderszijds ook de mogelijkheid tot meer diepgang in de karakters van je personages en het aanbrengen van meerdere lagen.
Regels hanteren zonder inzicht geeft een zoutloos resultaat. Als een schrijver zich strikt aan regeltjes zou houden en niet zijn eigen saus en kruiden zou toevoegen krijg je een saai, zielloos verhaal.
Hij bedoelde inderdaad beide, Astrid. Zowel de eigen stijl, als de gelaagdheid van de karakters.