Onlangs sprak ik Victor LaValle over de donkere kant van het schrijven. Hij schreef namelijk een bundel vol onthutsende verhalen (Slapboxing with Jesus). Een verhaal hieruit werd onlangs voor Tirade uit het Amerikaans vertaald, en over dat verhaal ging ons gesprek. Het verhaal heet Wie we wel aanbaden (Oorspronkelijk: Who we did worship), en de hoofdpersoon is een Afro-Amerikaanse jongen die verliefd is (of denkt dat hij verliefd is) op het blanke meisje Nancy. Nancy voelt niet iets voor hem, maar de Afro-Amerikaanse Olisa doet dat wel. Haar mishandelt hij. In het interview vertelt LaValle dat het losjes gebaseerd is op iets wat hij in zijn jeugd heeft meegemaakt.
Dapper van je om vanuit een ‘dader’ te schrijven. Was je niet bang voor de reacties die dat zou opleveren?
Ik wou dat ik niet bang was voor reacties… Dit verhaal is een verschrikkelijk iets om toe te geven, een verschrikkelijk iets ook om over te schrijven. Dat ik zo onnadenkend als kind kon zijn. En dan daaroverheen die raciale problemen, op een nare manier, dat maakte het beangstigend.
Toch durf je het aan: schrijven vanuit je donkere kant…
Voordat ik aan de schrijfopleiding begon, was ik in paniek. Ik dacht: dit gaat net als op school, iedereen is verder dan ik. En die zomer werkte ik bij de beveiliging van een bibliotheek en daar schreef ik zo’n vier verhalen, zodat ik iets had in te brengen. Ik kopieerde ze meteen maar vijftien keer om uit te delen. Daarnaast wilde ik iets laten zien dat anderen niet zouden laten zien. En omdat de meeste mensen denken dat het personage gelijk staat aan de auteur, durft niemand de nare kant van een personage te laten zien, al helemaal niet als dat personage gelijkenissen vertoont met de auteur. Dat wilde ik openbreken.
Je wilde de donkere kant van de auteur niet verbergen?
Ik had al eerder dit geleerd: meestal zie je dat het hoofdpersonage op de auteur lijkt. En dat hoofdpersonage is een goed iemand, maar wordt slecht behandeld door de anderen. Of het hoofdpersonage is slim, en de hele wereld is dom. Dat is zelfmedelijden. Denk je echt dat jij, schrijver, zoveel slimmer bent? Eigenlijk wil niemand met de billen bloot. Dus pakte ik het anders aan. Zo schreef ik over een jongen die zomaar seks met een vrouw wil hebben, en hij probeert dusdanig op haar in te praten dat ze geen condoom gebruiken, want met condoom voelt niet zo goed. Maar tegelijkertijd wil hij haar niet zwanger maken, want ze heeft al een kind, en dat is oerlelijk. Dus niet echt een aardig persoon. Het was geen diep probleem, maar het was een begin, een test. Uiteindelijk wilde ik dieper gaan met mijn schrijven. En zo kwam ik bij het verhaal Wie we wel aanbaden en bij Olisa en Nancy uit. Ik kende die twee vrouwen. En ik zei tegen mezelf: je weet hoe je was en je weet waarom je zo deed en schrijf dat maar op. Bovendien: als het te veel onthult, kun je het altijd nog opbergen, je hoeft het niet per se aan anderen te laten lezen. Dat idee geeft vrijheid. Hoewel het ook mezelf voor de gek houden is, want ik weet dat als ik het erg goed vind, dat ik het dan toch wil publiceren.
Je bent ook docent Creative writing. Behandel je de zwarte kant van het schrijven met studenten?
Onlangs ben ik deze aanpak wel met studenten gaan bespreken. Vroeger dacht ik dat ik als docent niet zwak mocht zijn. Maar als je je zwakte niet laat zien, dan begrijpen ze niet hoe je zover bent gekomen. Nu durf ik het aan, ik laat zien hoe je kunt falen en hoe dat erbij hoort. Als ik dat niet vertel, begrijpen ze het niet, dan lijkt het wel tovenarij. Nu kijk ik met studenten hoe ze bij hun ‘slechtste’ kant kunnen komen, want die kant is het eerlijkst, en die moet het verhaal schrijven. Het is belangrijk jezelf die ruimte te geven, wellicht door je iemand voor te stellen die jou hierom niet zou veroordelen.
Voor wie meer wil weten over Victor LaValle en zijn verhaal Who we did worship
De Amerikaan Victor Lavalle is sinds enkele maanden Writer in Residence in Amsterdam. Hij was zo vriendelijk het begin van het verhaal Who we did worship voor ons voor te lezen. Je kunt het beluisteren in het filmpje hieronder. De Nederlandse vertaling staat in Tirade nr. 435 . Op de website van Tirade kun je de eerste pagina lezen. Meer info over de complete bundel Slapboxing with Jesus, vind je op Amazon.
En jij? Durf jij als schrijver met de donkere kant aan de slag te gaan? En voor wie dit durft: welke reacties krijg je?
6 reacties op “Victor LaValle: Laat je donkere kant het verhaal schrijven”
‘En liever dat ze begrip voor me hebben inclusief de donkere kant, dan dat ze begrip voor me hebben en niet weten wie ik ben. ‘
Wauw, wat mooi omschreven! Iedereen heeft een donkere kant, en het is denk ik gedurfd om die te laten zien. Ik vind dat je als schrijver heel ver bent als je dat kunt. Schrijven is zoveel persoonlijker (naar mijn mening) dan iets mededelen. Juist omdat je vaak alleen bent als je schrijft en je donkere kant zonder scrupules naar boven kan laten drijven. Ik durf amper mijn verhalen te laten lezen aan mensen en als ik dat doe zorg ik dat ik mijn pseudoniem gebruik. Aan bekenden laten lezen zie ik ook (nog) niet zitten. Wie weet ooit…
Dank je wel voor je reactie, Merel! In naar buiten treden kun je groeien, denk ik. Maar zoals je zegt: ‘Juist omdat je vaak alleen bent als je schrijft en je donkere kant zonder scrupules naar boven kan laten drijven.’ Weten dat niemand het leest (of dat geen bekenden het lezen), kan je die eerlijkheid geven bij het schrijven. Het is zo belangrijk om die vrijheid te ervaren.
Wat een handvat. Ik wil altijd maar feelgood schrijven, maar als je de donkere kant van jezelf opzoekt kom je wellicht met die kant van jezelf in contact die echt is, ongelogen. En ga je beter schrijven?
Dag Marjet, Of je vanuit die donkere kant per definitie beter gaat schrijven weet ik niet. Maar het kan wel authentieker, echter zijn. Je speldt de lezer niet langer zomaar wat op de mouw, je laat iets van de wereld zien dat gewoonlijk verborgen blijft. Dat kan winst zijn, toch?
Zeer interessant gegeven dit. Als je schrijft over je eigen donkere kant (die iedereen heeft) neem je een bepaald afbreukrisico waar ik zelf ook soms mee zit. Dan maak je een afweging of het waard is om het verhaal op te schrijven of dat het niet opweegt tegen de mogelijke negatieve consequenties. Wat dan in m’n achterhoofd speelt is ‘Wat zullen ze wel niet van me denken als ze dit lezen?’ Het kan ook een opluchting zijn om je hart te luchten. Het doemscenario is echter dat het verhaal/column/etc. nauwelijks gelezen wordt, maar je naasten je minder lief hebben door jouw eerder zo goed verborgen gehouden donkere kant. Het is de vraag of dat het waard is…
Dag JWK, Dank voor je inbreng! Lastige afweging. Zoals je noemt: “Wat zullen ze wel niet van me denken als ze dit lezen?” Zelf probeer ik daar afstand van te nemen. Iedereen is vrij om te denken, ook over mij, en dat hoeft niet positief te zijn. En liever dat ze begrip voor me hebben inclusief de donkere kant, dan dat ze begrip voor me hebben en niet weten wie ik ben. Oké, toegegeven, dat klinkt stoer en dat ben ik niet. Het is in ieder geval wat ik mezelf probeer voor te houden.
En wat is de waarde van het schrijven nog als bepaalde gebieden verboden zijn en als een realiteit niet getoond mag worden. Juist het erkennen van die donkere realiteit kan een herkenning en een opluchting voor lezers zijn.