Dit is een gastpost van San Bos.
Charles D’Ambrosio (Seattle, 1958) wordt beschouwd als een van de beste hedendaagse Amerikaanse verhalenschrijvers, en als een echte writer’s writer. Onlangs verscheen zijn nieuwste bundel: Het Dodevissenmuseum (inkijkexemplaar Bol) in het Nederlands. Met interviews is D’Ambrosio terughoudend, maar schrijfster San Bos wist hem over te halen en ontfutselde hem bruikbare tips voor ons verhalenschrijvers. Vandaag deel 1: Het vertelperspectief.
San Bos: In de bundel Het Dodevissenmuseum zijn vijf van de acht verhalen in de ik-vorm geschreven. Waarop baseert u uw keuze voor een vertelperspectief?
Charles D’Ambrosio:
In fictie is het kiezen van het perspectief fundamenteel. Het raakt en kleurt alles, het verandert de schrijvers relatie met het personage, de scènes en de acties. In elk verhaal is het perspectief een levend organisme, bloeiend of bedreigd, dat vecht voor zijn plek in het verhaal. Het registreert en geeft op zeer gevoelige wijze het morele of esthetische dilemma van het verhaal weer. Ik denk aan het perspectief als een aanwezigheid in het verhaal, samen met verlangens, inzichten, en beperkingen, een persoonlijkheid zelfs, en dat is niet eens zo heel verschillend van het karakter. In feite ben ik geneigd te denken dat voor een schrijver het perspectief belangrijker is dan karakter.
Elk verhaal maakt een moeilijke en duistere reis, het komt tot leven als een vaag idee of schets of droom of verstoorde herinnering en het perspectief is het kanaal dat het verhaal vanuit zijn duistere begin naar het daglicht brengt. Het point of view laat de visie van de schrijver op de wereld zien.
Het perspectief is sterk, het is moedig , het is een cruciale reis voor de schrijver, zonder wiens visie we niets zijn. In een van haar essays zegt Flannery O’Connor dat de schrijver moet staren, en perspectief is hét element in het verhaal dat het meeste verbonden is met dat staren, op de kracht en de versterkende werking daarvan.
Het is als het kiezen van de optische kwaliteit van het verhaal, de resolutie vinden, in de volle betekenis van dat woord – de moed en de vastberadenheid, zeker, maar ook de focus en de concentratie, de helderheid en definitie – en op het eind ook het onderscheid van het verhaal, het uiteindelijke doel wordt op de een of andere manier uitgevoerd bijna alleen door het perspectief, de hoek van je blik. In het trouw zijn aan je perspectief verklaar je je aanhankelijkheid aan je verhaal. Het gekozen perspectief vertelt de wereld dat je van je creatie houdt en dat er niets aangaande je creatie over het hoofd gezien wordt.
Hoe kies ik mijn perspectief? Vaak komt het gewoon in me op. Ik beweeg naar de ik- vorm als het verhaal gaat om een persoon die geïsoleerd van de maatschappij leeft, die alleen is en vindingrijk moet zijn omdat hij leeft zonder stem of kracht of het voordeel van een stabiele cultuur. Vaak komt een ik-vorm tot me als een stem, een geluid, een manier van spreken. Ook de indruk van mijn eerste aantekeningen en schetsen hebben betrekking op de toon en zorgen ervoor dat het ritme goed is.
Dit in tegenstelling tot verhalen in de derde persoon waarvan ik vind dat de stem vaak verschuift in de richting van de situaties of de condities waarmee het belangrijkste karakter te maken krijgt, of wanneer een personage in moeilijke situaties terecht komt of gevangen raakt in een complexe sociale realiteit.
Soms hebben verhalen een grotere reikwijdte nodig of een afstandelijkere toon, dat pleit voor het perspectief van de derde persoon. Er is iets statigs en elegants aan de derde persoon en ook iets erg tragisch, mensen lijken kleiner, het zet de maat die is ingesteld op een schaal van een wereld die al bestaat.
De komende weken kun je steeds een les van D’Ambrosio op dit blog lezen. Daarbij is het uitgangspunt zijn nieuwste bundel Het Dodevissenmuseum. Ten slotte zal het interview in zijn geheel geplaatst worden.
Met dank aan Luc de Rooy (actief op Facebook en Twitter) van Uitgeverij Karaat (website uitgeverij) voor zijn enthousiasme en zijn bemiddelende rol.
Gerelateerde posts:
2 reacties op “Wat Charles D’Ambrosio ons leert over vertelperspectief”
Geweldige blog over perspectief. D’Ambrosio vult dit gegeven toch weer heel persoonlijk in met krachtige woorden. Heerlijk om zoiets belangrijks eens vanuit zijn invalshoek te benaderen. En Ton, gefeliciteerd met je boek, de buitenkant ziet er prima uit en van de binnenkant weten we al dat het een echte must-have is.
Dank voor de felicitatie, Nan!
En wat is dit een geweldige post van San Bos he? Ze heeft D’Ambrosio niet alleen gestrikt voor een interview maar hem ook nog eens zo’n veelzeggend antwoord weten te ontlokken. Wordt vervolgd met meer lessen van D’Ambrosio.