Een discussie die hoog kan oplaaien, zowel in de les als op internetfora: moet je wel of niet een schema maken van je verhaal voordat je gaat schrijven?
het DNA van je verhaal
Straks krijg je mijn antwoord op deze vraag. Maar eerst dit: of je wel of niet een schema moet maken is voor mij niet de juiste vraag, niet de juiste discussie. Veel belangrijker is het om van je verhaal het DNA te onderzoeken en in kaart te brengen. En om je verhaal vanuit dat DNA vorm te geven.
Om het DNA van je verhaal op het spoor te komen, kun je jezelf bijvoorbeeld deze vragen stellen:
- Wat is het meest wezenlijke van je verhaal?
- Wat gaat er schuil onder je verhaal?
- Welke genetische code is misschien aanvankelijk niet opvallend maar zal steeds meer zijn stempel drukken op de ontwikkeling?
verschil tussen DNA en schema
In ons DNA ligt niet vast hoe ons leven er van minuut tot minuut zal uitzien. Het is niet een blauwdruk van ons leven (in ons schrijfjargon, het is niet het schema van ons leven). Wel liggen er de mechanismen in vast hoe we met het leven omgaan. Een paar voorbeelden van die talloze mechanismen zijn:
- Zijn we positief of minder positief ingesteld?
- Zijn we introvert of extravert?
- Zijn we denkers of doeners?
Natuurlijk zijn de zaken niet zo zwart wit als ik ze hier voorstel (even terzijde: zou het zwart wit voorstellen van zaken ook in ons DNA zitten?). We zijn niet honderd procent positief of negatief ingesteld. En we hebben ook enige vrijheid. De ene keer zijn we wat positiever, de ander keer niet. Ons DNA geeft een bandbreedte om binnen te handelen.
kristallen bol?
Deze en vele, vele andere eigenschappen bepalen hoe we met situaties zullen omgaan. Ze bepalen indirect ons leven. Ze zijn geen kristallen bol waarin staat dat we op pagina 24 een mysterieuze vrouw zullen tegenkomen, dat we op pagina 40 twee kinderen ter wereld brengen, en dat we ten slotte onderaan pagina 51 op een moment van onoplettendheid geschept worden door een vrachtwagen.
De precisie van deze laatste reeks voorbeelden inclusief paginanummers lijkt misschien absurd. Toch is het wel wat we soms van onze verhalen eisen: dat we alles vooraf weten, bijna tot op alinea-niveau.
DNA in mijn eigen schrijfpraktijk
Wat ik zelf doe in Een meisje nog (roman in wording) is de mechanismen op het spoor komen. Kenmerkend blijkt bijvoorbeeld dat de hoofdpersoon vaak iets anders denkt dan ze doet. Dat wordt van kwaad tot erger. Ook zijn er gedachtes en handelingen die terugkeren, waarin ze gevangen lijkt te zitten. Beide mechanismen drukken steeds weer en steeds meer hun stempel op het verhaal.
Dit DNA heb ik via gebeurtenissen leren kennen. Wat dat aangaat zijn de gebeurtenissen dus wel belangrijk voor me om als schrijver een beeld te krijgen van mijn verhaal. Maar ik hoef niet alle gebeurtenissen vooraf te weten.
ten slotte: wel of niet een schema?
Ten slotte, mijn antwoord op de vraag of je wel of niet een schema moet maken voordat je daadwerkelijk je verhaal op papier zet. Dat antwoord luidt: het doet er niet toe.
Belangrijk is dat er in je verhaal een rode draad zit. Die rode draad kun je voorafgaand aan het schrijven bedenken, of tijdens het schrijven aanbrengen, of achteraf alsnog erdoorheen rijgen. Of je kunt tijdens alle drie de fasen aan je rode draad werken. Door te schrijven en te experimenteren vind je een manier die (op dat moment) bij jou past.
Gerelateerde posts
Ook handig
In het handboek Korte Verhalen Schrijven (inkijkexemplaar) ga ik in hoofdstuk 15 ‘Straat versus studio’ in op:
- de voor- en nadelen van een scèneketting
- de voor- en nadelen van het werken met een karakterdossier
Schrijfvakantie?
Een kleine week ertussenuit om te schaven aan je korte verhaal of om een nieuw kort verhaal op papier te zetten? Dat kan! En wel in Harcigny (Noord-Frankrijk, 4 uur rijden vanaf de Randstad), waar je begin april bij mij een workshop kunt volgen (en tussendoor bijvoorbeeld inspirerende wandelingen kunt maken). Meer info vind je op de website van studio Harcigny. Boeken voor februari = 10% korting.
2 reacties op “Belangrijker dan een schema: het DNA van je verhaal”
Beste Ton,
Goed verheel weer. Daarbij wil ik wel opmerken dat het in elkaar zetten van een lijn tot in detail wel meer zekerheid geeft als het DNA. Vergelijk maar eens een religie met het ontcijferen van het DNA zoals dit de afgelopen jaren door de wetenschap wordt getracht te doen. Werken met een DNA vraagt dus de durf om alles ter discussie te stellen – maar misschien maakt dit het schrijven ook wel juist zo leuk.
groet,
Joost
Interessante invalshoek, Joost. Iets om over na te denken. Een schema geeft inderdaad meer houvast, ik wil niemand beletten een schema te maken. Sterker nog, in de les adviseer ik het wel eens. En DNA wordt steeds precies in kaart gebracht, ook daarin ga ik met je mee.
Maar zelfs als iemand zijn volledige DNA zou kunnen kennen en daaruit weet af te leiden dat hij erfelijk gezien op zijn sloffen de honderd jaar haalt, dan nog kan een moment van onoplettendheid in combinatie met een vrachtwagen een andere wending geven. Ik bedoel maar te zeggen, zolang ik leef en schrijf is er bij mij niets zeker (behalve dat ik voor verhalen niet altijd een voorstander van schema’s ben, dat dan weer wel).