Moet je van jezelf schrijven? Of mag je van jezelf schrijven?

Misschien herken je dit: het idee dat je MOET schrijven. En dan bedoel ik niet moeten vanuit een drijfveer of een behoefte, maar vanuit het gevoel dat je anders tekortschiet. Je MOET schrijven omdat je anders geen knip voor de neus waard bent, omdat je anders een loser bent, omdat je anders geen schrijver bent. Dat soort moeten bedoel ik.

Misschien herken je ook dit: dat je moet schrijven maar het niet doet. Je hebt andere verplichtingen, misschien werk, misschien een gezin, misschien een ziekte die aandacht vraagt, wellicht iets dat mij nu niet te binnenschiet maar dat voor jou een groot deel van je leven vult.

En nee, dit gaat geen blog worden over hoe je aan schrijven kunt toekomen door harde afspraken te maken met jezelf, door een actielijstje, door peptalk. Het gaat wel een blog worden over toestaan. Ik wil het namelijk met je hebben over het verschil tussen ‘moeten’ en ‘toestaan’. Over het verschil tussen ‘moeten schrijven’ en ‘toestaan om te schrijven’.

uit mijn schrijfpraktijk

Laat ik een voorbeeld nemen uit mijn eigen schrijfpraktijk. Of beter gezegd: uit mijn eigen niet-schrijf-praktijk. Gisteren (een zondag) heb ik mijn dag verlummeld. Dit schreef ik er vanochtend (maandag) over in mijn dagboek:

Ik merk op dat ik met yoga, mediteren en schrijven een ‘moeten’ voel. En bij de rest van mijn leven deels een ‘niet mogen’. Ik denk bijvoorbeeld dat ik gisteren yoga had moeten doen en dat ik mezelf niet had mogen volproppen met wat ik daadwerkelijk in mijn leven deed, namelijk het tot me nemen van allerlei beeld en geluid via streams van internet. (…) Blijkbaar leefde ik gisteren (…) op zo’n manier dat ik voelde dat ik iets van mezelf moest wat ik niet deed, en veroordeel ik mezelf vandaag om iets wat ik wel deed. Als ik dit mechanisme van moeten en niet-mogen niet zou opmerken (en in plaats van het op te merken alleen in het ‘moeten’ en ‘niet mogen’ zit) dan ga ik aan de werkelijkheid voorbij, sluit ik me af van de werkelijkheid.

‘moeten’ versus ‘mogen’

Wat ik ontdekte is dat het ene moeten en het andere niet mogen twee kanten van dezelfde medaille zijn, dat het tezamen een zwart-wit denken is, een gevangenis is. Het niet mogen doelloos surfen heeft te maken met mogen, met de negatieve kant van mogen. Maar ook het moeten schrijven (en yoga moeten doen en moeten mediteren) heeft te maken met mogen, en heel opmerkelijk opnieuw met name met de negatieve kant ervan, namelijk het niet-mogen. Want als ik van mezelf MOET schrijven, zeg ik niet tegen mezelf dat ik MAG schrijven. Het moeten gaat voorbij aan het mogen. Ik moet het van mezelf, ongeacht of ik het mezelf wel toesta, mezelf er tijd voor gun, mezelf vrij af gun van andere verplichtingen.

Tegen mezelf zeggen dat ik MOET schrijven is van een geheel andere orde dan dat ik van mezelf MAG schrijven.

Ik zeg niet dat ik mezelf nooit een schop onder mijn kont mag geven en ook niet dat een schop onder mijn kont nooit resultaat heeft. Maar voor iemand die gewend is zichzelf te forceren en pijn te doen, kan het soms beter werken om een aai over de bol te geven en te zeggen dat het mag.

Je mag schrijven, Ton, het is goed. Neem gerust de tijd ervoor. Kijk wat er gebeurt, of er zich iets aandient dat je graag aandacht geeft. En als je voelt en weet dat er echt andere dingen zijn dan schrijven, dan is dat ook goed.

Waarlijk: Voor immer vrij van begeerte
mag je het mysterie aanschouwen
Uit: Lao Zi: Het boek van de tao en de innerlijke kracht

Gerelateerde posts:

1. Schrijven is ademen
2. Waarom we ploeteren
3. Als schrijver het onmogelijke doen