Over de drijfveer van je personage. En over de drijfveer van jou als schrijver

Misschien herken je hier iets van:

• Schrijven is goed. Niet schrijven is niet goed.
• Inspiratie is goed. Gebrek aan inspiratie is niet goed.
• Uitgegeven worden is goed. Niet uitgegeven worden is niet goed.

Het lijkt zo vanzelfsprekend dat je je wellicht afvraagt waarom ik het hier noem. Allemaal open deuren, toch?

gokkast

Nou, niet helemaal. Door de wereld en de mogelijkheden te verdelen in goed en slecht, wordt het leven een soort gokkast. Bij de ene optie wordt er uitgekeerd, bij de andere optie niet. Als je uitgegeven wordt, dan heb je gewonnen. Als je niet uitgegeven wordt, dan heb je verloren. En zelf als je wel uitgegeven wordt, maar je boek verkoopt niet goed, dan heb je alsnog verloren. En als je een boek hebt geschreven dat wel goed verkoopt, maar dat geen enkele prijs wint, ook dan heb je alsnog verloren. Afijn, je begrijpt dat je zo wel even kunt doorgaan, en dat je zelfs verliest als je de Nobelprijs voor de literatuur wint maar je boeken na een tijdje toch bij De Slegte in de ramsj belanden (wat vroeg of laat met alle Nobelprijswinnaars gebeurt).

drijfveer voor personages

Dit alles heeft te maken met ‘drijfveren’. Een drijfveer is volgens mij het (obsessief) streven naar die ene gewenste uitkomst. Voor personages is een drijfveer noodzakelijk, want een drijfveer creëert spanning. Schrijvers zouden geen spanning kunnen creëren als om het even welke uitkomst voor het personage oké is. Stel je het volgende personage voor: Been eraf? Het personage vindt het oké. Ontslagen? Ook dat is geen probleem voor het personage. Dochter in de prostitutie? Ook oké. Nee, zo kun je geen spannend verhaal creëren (misschien wel een absurd verhaal trouwens). Je personage moet iets te streven hebben en daarbij weerstand ondervinden. De drijfveer betekent dat de ene uitkomst zeer gewenst is (gelukkig maakt), en dat alle andere uitkomsten ongewenst zijn (ongelukkig maakt). De spanning die dat met zich meebrengt zorgt ervoor dat de lezer keer op keer de bladzijde omslaat.

drijfveer voor schrijvers

Van mijn eigen gemoedsrust zou ik liever afzien van drijfveren, zie ik liever af van de spanning die het afkeuren en goedkeuren van uitkomsten met zich meebrengt. Ik zou liever de rust ervaren van het accepteren van een situatie zoals die is. Ik heb liever niet het idee dat het allemaal anders moet, liever niet het idee dat alleen de ene uitkomst van de gokkast gewenst is en dat alle andere uitkomsten treurnis zijn.

Wat staat mij als schrijver dan wel te doen? Wat mij betreft: Waarnemen, voelen, kijken, luisteren, proeven. Mijn zintuigen gebruiken dus. Openstaan voor wat er gebeurt. En dan zonder meteen te oordelen, zonder uitkomsten als gewenst of ongewenst te beschouwen. Amor Fati, noemden de oude Grieken dat. Het betekent trouwens niet dat ik niets meer hoef te doen. Ik kan best iets doen, maar dan zonder krampachtig me ergens op blind te staren en zonder te denken in termen van falen en slagen. En het is ook niet de bedoeling dat ik streef naar het niet hebben van een drijfveer, anders wordt dat niet-hebben een nieuwe drijfveer.

wijze les

Niet onbelangrijk: ik wil jullie niet de les lezen, ik zeg dat alles vooral tegen mezelf. Dit is wat mij de laatste tijd bezighoudt. Mocht er iemand meeluisteren naar deze hardop uitgesproken innerlijke monoloog en er iets aan hebben, dan is dat meegenomen. En als je er iets aan hebt, en je tweet het of je liket het met een van de buttons hieronder, dan is ook dat meegenomen (toch geen verborgen drijfveer van mij?)

Ieders begrip van wat er mooi is in de wereld houdt verband met wat lelijk is.
Elke besef van wat goed is, komt neer op de kennis van het kwaad, en niets anders.
(Lao Zi – Het boek van de Tao)

meer schrijftips

Spreken bovenstaande overweging je aan? Er is meer:

• Het boek Korte Verhalen Schrijven (inkijkexemplaar) biedt je 143 pagina’s food for thought.
• In Harcigny (Noord-Frankrijk) kun je samen met mij begin april 2012 een korte week aan de slag met het korte verhaal.