Wat is een kort verhaal? Lydia Davis onderzoekt het voor ons

Voor mij was de kennismaking met de korte verhalen van Lydia Davis in 2009 een overweldigende ervaring. Ik meende al veel verhalen gelezen te hebben (bij nader inzien denk ik dat ik mezelf overschat heb), maar dit had ik niet eerder meegemaakt. Verhalen van soms slechts één zin lang, verhalen waarin ik opgesloten werd in het hoofd van het personage, verhalen die niet logisch waren, verhalen die zelfs tegenstrijdig of onmogelijk waren, verhalen die eerder een samenvatting leken dan een verhaal, verhalen die poëzie leken, verhalen die voor een essay konden doorgaan, verhalen die zichzelf herhaalden, die in een kringetje leken te draaien.

En dan was er de grote diversiteit aan verhalen. Zelfs toen ik tientallen verhalen van Lydia Davis had gelezen, had ik geen idee wat ik in een volgend verhaal van haar kon verwachten, behalve een verrassing.

Wat is een kort verhaal?

De kennismaking met het werk van Lydia Davis deed me nadenken over de vraag: wat is eigenlijk een verhaal? Want als de ongeveer twee honderd verhalen uit Collected Stories allemaal onder de noemer ‘verhaal’ kunnen worden gevat, wat is dan nog een verhaal? Ik denk dat uiteindelijk de conclusie is: dat valt niet te zeggen. Althans, ik denk niet dat er vormkenmerken of technieken zijn die onlosmakelijk bij het korte verhaal horen. Ik denk niet dat er criteria zijn die het genre van het korte verhaal wezenlijk kunnen afbakenen.

Dit is een kort verhaal

Maar toch, al lezend en herlezend en overdenkend lijkt zich wel iets af te tekenen dat een gedeelte van de verhalen kenmerkt. En dat is dat ze lijken te gaan over het vormen van een verhaal.

Het zal niet voor niets zijn dat het openingsverhaal gewoon ‘Verhaal’ heet. Na zoveel jaar en zoveel keer herlezen denk ik niet dat het een zwaktebod is dat Lydia Davis dit verhaal ‘Verhaal’ heeft genoemd. Ik zie die titel nu als een vingerwijzing, een vingerwijzing dat het in dit ene verhaal om vormen van een verhaal gaat, maar omdat het het openingsverhaal is en daarmee als programmatisch kan worden gelezen, zou het ook een vingerwijzing voor de hele bundel kunnen zijn.

In Davis’ verhaal ‘Verhaal’ vormt het personage een verhaal

In dit openingsverhaal ‘Verhaal’ vraagt het ik-personage zich af waarom haar vriend van hun afspraak afziet, terwijl hij wel tijd maakt voor zijn ex. Ze gaat op onderzoek uit, ze vormt hypothesen, ze zet het op papier om er grip op te krijgen, ze reconstrueert. Kortom: ze vormt zich een verhaal.

Ten slotte ga ik zitten en schrijf in mijn notitieboekje dat als hij me belt ofwel daarna naar me toe zal komen, of dat hij dat niet zal doen en ik boos zal zijn, en dat ik dus of hém zal hebben, of mijn eigen woede, en dat is misschien maar goed ook, want woede is altijd een grote troost, zaols ik met mijn man heb gemerkt. En dan schrijf ik verder, in de derde persoon en de verleden tijd, dat ze duidelijk altijd een liefde nodig had ook al was het een ingewikkelde liefde. Hij belt terug voordat ik tijd heb dat allemaal op te schrijven.

Uit: Lydia Davis, ‘Verhaal’, vertaling Peter Bergsma

Ook in de andere verhalen vormen de personages zich een verhaal

In dit openingsverhaal van Lydia Davis komt een vrouw voor die schrijft, maar ook zonder dat er in verhalen een schrijver voorkomt kunnen ze gaan over het vormen van een verhaal.

Dat laat bijvoorbeeld het tweede verhaal uit de bundel van Davis zien, ‘De angsten van mevrouw Orlando’. In dat verhaal is mevrouw Orlando een vrouw op leeftijd die, zoals de titel al doet vermoeden, vooral in haar eigen angsten leeft. Ze is voortdurend bang dat een gekleurde man zich aan haar lichaam of haar eigendommen zal vergrijpen. Daarover vertelt ze verhalen aan haar dochters, en later ook aan anderen. Waarschijnlijk zijn de verhalen die vertelt niet meer dan dat: verhalen, en hebben ze geen relatie hebben met de realiteit. De verhalen die mevrouw Orlando zichzelf en anderen wijsmaakt worden van kwaad tot erger. Ze scheppen haar belevingswereld, ze scheppen het verhaal dat wij te lezen krijgen. Het verhaal eindigt met:

Daarna blijft ze binnen en praat alleen maar door de telefoon, met haar ogen op de deuren en ramen gericht en bedacht op vreemde schaduwen, en een tijdje daarna gaat ze helemaal niet meer naar buiten behalve ’s morgens vroeg om de grond op voetafdrukken te onderzoeken.

Uit: Lydia Davis, ‘De angsten van mevrouw Orlando’, vertaling Peter Bergsma

Schrijftip

Verhalen kunnen gaan over het vormen van een verhaal, over het verhaal dat de personages zich vormen. Dat kun je ook gebruiken in je eigen schrijfpraktijk.

En jij?

Heb je andere verhalen in het werk van Lydia Davis gelezen waarin het personage het verhaal vormt of waarin Lydia Davis het ontstaan van een verhaal onderzoekt?

Tweede deel

In het Nederlands is inmiddels ook het tweede deel van de verhalen van Lydia Davis verschenen: Varianten van ongemak
Meer over Lydia Davis:

• Exclusief interview over het schrijven van korte verhalen. Wat wil zij haar studenten meegeven?